ลดเสี่ยงสำลักด้วย IDDSI สำหรับผู้มีภาวะกลืนลำบาก

ปัญหา Dysphagia หรือ ภาวะกลืนลำบาก เป็นปัญหาสุขภาพที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง หรือผู้ที่มีภาวะทางระบบประสาท ซึ่งหากไม่ควบคุมอาจก่อให้เกิดการสำลักและปัญหาการอุดกั้นทางเดินหายใจรุนแรง เพื่อแก้ไขปัญหานี้ องค์กร IDDSI (International Dysphagia Diet Standardisation Initiative) ได้พัฒนามาตรฐานสากลสำหรับอาหารและเครื่องดื่มที่เหมาะสมกับผู้ป่วยที่มีปัญหาการกลืน โดยแบ่งออกเป็นระดับต่าง ๆ เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยสามารถรับประทานอาหารได้อย่างปลอดภัยและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

ภาวะกลืนลำบาก (Dysphagia) คืออะไร

ภาวะกลืนลำบาก (Dysphagia) คืออาการที่ผู้ป่วยรู้สึกกลืนอาหารหรือของเหลวได้ยาก พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง หรือผู้ที่มีปัญหาทางระบบประสาท เช่น พาร์กินสัน หรืออัลไซเมอร์ ซึ่งหากไม่ดูแลอย่างเหมาะสม อาจนำไปสู่การสำลักและโรคปอดอักเสบจากการสำลักได้

IDDSI คืออะไร

IDDSI (International Dysphagia Diet Standardisation Initiative) คือมาตรฐานสากลที่ใช้กำหนดระดับของเนื้อสัมผัสอาหารและความข้นของเครื่องดื่มสำหรับผู้ที่มีปัญหาการกลืน โดยแบ่งออกเป็น 8 ระดับ (0–7) เพื่อช่วยให้การดูแลผู้ป่วยเป็นไปอย่างป

อาหารที่ควรหลีกเลี่ยงในผู้ที่มี ภาวะการกลืนลำบาก

• อาหารมีเปลือกหรือแข็ง เช่น ถั่วเปลือกแข็ง เมล็ดพืช
• อาหารเหนียวหรือยืดหยุ่น เช่น ข้าวเหนียว บุก วุ้นเส้น
• อาหารแห้งหรือแตกตัวง่าย เช่น ข้าวโพดคั่ว แครกเกอร์
• อาหารที่มีน้ำมันลอยหน้า เช่น ข้าวต้มกับกระเทียมเจียว หรือ ต้มยำกุ้งมันพริกเผา
• เนื้อเหนียวหรือมีเส้นมันเยอะ เช่น เนื้อวัวหรือหมูติดมัน

วิธีการปรับอาหารให้ง่ายต่อการกลืน

• บดหรือสับละเอียด: ทำให้เนื้อสัมผัสนุ่มและเคี้ยวง่าย เช่น เปลี่ยนเนื้อสัตว์เป็นหมูบดปรุงนิ่ม
• เพิ่มความหนืดของของเหลว: ใช้ผงเพิ่มความข้น (Thickener) เพื่อให้น้ำไม่ไหลเร็วเกินไป
• คงรสชาติอาหารไว้: เพื่อกระตุ้นความอยากอาหาร เช่น ซุปบดรสกลมกล่อม

ตัวอย่างเมนูอาหารตามระดับ IDDSI (เรียงตามระดับ 3–7)

ระดับ 3 (Moderately Thick)
ของเหลวที่มีความหนืดมาก เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการของเหลวที่เคลื่อนไปในลำคอช้า เช่น

• นมข้นจืดที่ผสม Thickener
• โยเกิร์ตเหลวแบบดื่ม
• น้ำเต้าหู้เพิ่มความข้นเล็กน้อย

ระดับ 4 (Pureed)

อาหารบดละเอียด เนื้อเนียน ไม่มีชิ้นก้อน เช่น

• โจ๊กหมูบดเนื้อเนียน
• ซุปฟักทองบด
• มันฝรั่งบดเนื้อเนียนปรุงรสอ่อน
• ไข่ตุ๋นเนื้อละเอียด

ระดับ 5 (Minced & Moist)

อาหารสับละเอียด มีความชุ่มชื้น เคี้ยวง่าย เช่น

• หมูสับต้มกับน้ำซุปใส
• เต้าหู้ไข่ตุ๋นกับเนื้อสับ
• ผัดถั่วฝักยาวสับกับไข่และหมูสับ
• ปลาเนื้อขาวนึ่งแล้วสับละเอียดปรุงรสอ่อน

ระดับ 6 (Soft & Bite-Sized)

อาหารนุ่มและหั่นเป็นชิ้นเล็ก เคี้ยวง่าย เช่น

• ไก่ตุ๋นเนื้อนุ่มหั่นชิ้น 1.5 ซม.
• มันฝรั่งนึ่งนิ่มหั่นชิ้น
• เต้าหู้ขาวนึ่งหั่นเต๋า
• ฟักเขียวต้มจนเปื่อยราดน้ำซุป

ระดับ 7 (Regular)

อาหารทั่วไปที่สามารถเคี้ยวได้ตามปกติ โดยไม่มีการปรับเนื้อสัมผัส เช่น

• ข้าวสวยกับต้มจืด
• ผัดผักรวมใส่เนื้อสัตว์หั่นบาง
• ขนมปังนุ่ม (ไม่มีเปลือกแข็ง)
• ผลไม้สุกนิ่ม เช่น กล้วยน้ำว้า หรือมะละกอสุก

ประโยชน์ของมาตรฐาน IDDSI

ลดความเสี่ยงการสำลัก

• ช่วยให้ผู้ป่วยกินอาหารได้ปลอดภัย ไม่เกิดการสำลักหรืออุดกั้นทางเดินหายใจ

ได้รับสารอาหารครบถ้วน

• การปรับอาหารให้เหมาะสมช่วยให้ร่างกายได้รับพลังงานและสารอาหารที่เพียงพอ

ช่วยผู้ดูแลทำงานง่ายขึ้น

• เป็นมาตรฐานที่ทุกฝ่ายในทีมรักษา เช่น นักโภชนาการ แพทย์ พยาบาล เข้าใจตรงกัน

เพิ่มคุณภาพชีวิตผู้ป่วย

• ทำให้ผู้ป่วยสามารถรับประทานได้อย่างมีความสุข ไม่กลัวอาหาร

ผู้ป่วยที่ควรใช้มาตรฐาน IDDSI

• ผู้สูงอายุที่มีปัญหาการกลืน
• ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง
• ผู้ป่วยโรคระบบประสาท เช่น พาร์กินสัน
• ผู้ป่วยที่ใส่สายให้อาหารแต่สามารถเริ่มกินทางปากได้

มาตรฐาน IDDSI ช่วยลดความเสี่ยงในการสำลัก เพิ่มความปลอดภัยและคุณภาพชีวิตให้ผู้ที่มีปัญหาการกลืน การเลือกอาหารและเครื่องดื่มตามระดับที่เหมาะสมเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งสำหรับการดูแลผู้ป่วยในระยะยาว หากคุณดูแลผู้สูงอายุหรือผู้ป่วยที่มีภาวะกลืนลำบาก ควรปรึกษาแพทย์หรือนักกำหนดอาหารกับเรา Eatwellconcept เพื่อวางแผนมื้ออาหารที่เหมาะสมที่สุด

สำหรับผู้ป่วยที่มีปัญหาเรื่องการกลืน นอกจากมีปัญหาที่ตามมาคือความเสี่ยงที่จะสำลักแล้ว ความเสี่ยงของการขาดสารอาหารก็มีด้วย ดังนั้น แพทย์ หรือนักกำหนดอาหาร จะมีคำแนะนำให้ผู้ป่วยเสริมอาหารอื่นๆ นอกเหนือการรับประทานทางปาก เช่น อาหารทางสายยาง NG tube ซึ่งมีทางเลือกต่างๆ ขึ้นอยู่กับสภาวะโรคของแต่ละคน 

ในอีกทางหนึ่ง สามารถขยับการกิน ตั้งแต่ level 4 – 7 เป็นต้นไป สามารถเพิ่มความเข้มข้นของพลังงาน และโปรตีนในอาหารสูตรธรรมดาๆ ได้ โดยการเพิ่ม โปรตีนเสริม เช่น ไข่ตุ๋นเพิ่มเวย์โปรตีน โจกปั่นหมูเพิ่มเวย์โปรตีน ซุปฟักทองเพิ่มไข่และเวย์โปรตีน โดยเน้นเรื่องของการค่อยๆ เพิ่มปริมาณ แต่ก็ต้องทำให้ลักษณะอาหารเหมาะสม ตามระดับความสามารถการกลืนของผู้ป่วยนั้่นเอง 

สอบถามเพิ่มเติม Add Line ปรึกษานักกำหนดอาหาร

ดูแลสุขภาพของคุณให้ถูกวิธี

โปรแกรมปรึกษานักกำหนดอาหารคืออะไร ?

พร้อมรับคำปรึกษาจาก

นักกำหนดอาหารวิชาชีพ

ไม่พลาดบทความด้านโภชนาการ

ของ อีทเวลล์คอนเซปต์ ก่อนใคร

แหล่งอ้างอิง

• International Dysphagia Diet Standardisation Initiative. (2019). Complete IDDSI Framework: Testing methods and descriptors. Retrieved from https://iddsi.org/Documents/Framework
• Cichero, J. A. Y., Lam, P., Steele, C. M., Hanson, B., Chen, J., Dantas, R. O., … & Lecko, C. (2017). Development of International Terminology and Definitions for Texture-Modified Foods and Thickened Liquids Used in Dysphagia Management: The IDDSI Framework. Dysphagia, 32(2), 293–314. https://doi.org/10.1007/s00455-016-9758-y
• World Health Organization. (2021). Healthy diet. Retrieved from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/healthy-diet
• National Institute on Aging. (2020). Swallowing Problems and Dysphagia in Older Adults. Retrieved from https://www.nia.nih.gov/health/swallowing-problems-and-dysphagia-older-adults